نقش زعفران در شعر فارسی

نقش زعفران در شعر فارسی

شاید تاکنون اطلاعاتی در مورد انواع زعفران نگین یا زعفران سرگل زیاد شنیده باشید، اما در مورد نقش زعفران در شعر فارسی و فرهنگ ایرانی کمتر شنیده اید. با مطالعه و تورق در آثار دانشوران و شعرسرایان ادب پارسی بارها و بارها به نام زعفران برمی خوریم. تکرار پرمعنی زعفران در دیوان شعرا نشان دهنده پیوند این گیاه با سرزمین اهورایی ایران زمین دارد.

جایگاه ویژه زعفران از هزاران سال قبل تاکنون حفظ شده است. بنابراین زعفران در فرهنگ ایرانی جایگاهش والاتر از نقش یک ادویه هرچند گرانبها می باشد. این میراث کهن کشاورزی ایران به یکی از نمادهای کهن ایرانی در دشتهای خراسان و شهر زعفران تبدیل شده است. کثرت استفاده از زعفران در اشعار و ضرب المثلها تایید کننده این سخن می باشد. بی دلیل نیست که زعفران علاوه بر نقش مهم آن در تجارت داخلی و خارجی به عنوان یادگار سرزمین ایران در دستان مسافران و توریست های خارجی به وفور یافت می شود. در این مقاله نقش زعفران در شعر فارسی و ادبیات و فرهنگ ایرانی را بررسی می کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.

زعفران محبوب‌ترین ادویه در بین ایرانیان

آیا امروزه غذاها و دسرهای ایرانی مانند زرشک پلو، شله زرد، بستنی زعفرانی را می توان بدون زعفران تصور کرد؟ زعفران ایرانی محبوب ترین ادویه سفره رنگین ایرانی است. زعفران با تاریخ و فرهنگ بخشهایی از ایران زمین گره خورده است. آواز و سازهای محلی خراسانی به مناسبت برداشت زعفران رنگ دیگری به خود می گیرند.

از هزاران سال قبل، زعفران به مهم‌ترین کالای تجاری مردمان ایران تبدیل شده است که خاصیت درمانی و شفابخشی آن، این گل زیبا را به یک گل معجزه‌آسا تبدیل کرده بود. در چند مقاله مانند درمان افسردگی با زعفران و خواص چای زعفران یا خواص بسیار زعفران برای پوست و … به صورت گذرا به برخی خواص درمانی زعفران اشاره کردیم.

زعفران از دل اعصار تاریخ

طبق تاریخ طبری، عرب‌ها نیز قبل از اسلام لباس و جامه های بت‌های خویش را در خانه کعبه را با زعفران ایرانی خوشبو می‌کردند همچنین: «زعفران را با عطرها به آب بزدندی کافران قریش و آیین ایشان چنان بود …» و همچنین در تاریخ طبری آمده است که عرب ها از زعفران ایرانی برای خضاب ریش خود استفاده می کردند.

در بسیاری از ظروف قدیمی و باستانی باقی‌مانده، نقش گل زعفران دیده می‌شود. همچنین در بسیاری از کتیبه ها و یا نقاشی‌ها نیز از نقوش زعفران استفاده شده است. شواهد تاریخی و ادبی از نقش زعفران در تاریخ و فرهنگ غنی کشور بسیار پررنگ است و از هر دوره ای از تاریخ اثری از زعفران و نقش آن در فرهنگ این سرزمین به جا مانده است

زعفران در شعر فارسی

ستایش زعفران در شعر فارسی بسیار دیده می شود. این گیاه در فرهنگ ایرانی نماد ارزش و گرانبها بودن و همچنین نماد نشاط و شادی می باشد. همچنین زردی روی معشوق و دوام و بقا در رابطه عشق و عاشقی را به زعفران و رنگ آن تشبیه کرده اند. از نظر تعداد و کثرت کلمه زعفران در اشعار زبان فارسی بسیار زیاد است. در زیر به ذکر چند نمونه از اشعار شاعران معروف شعر و ادب فارسی و بررسی آن اکتفا می کنیم.

زعفران در شاهنامه فردوسی

نقش زعفران در شعر فارسی در شاهنامه فردوسی این شاعر بزرگ ایرانی جایگاه خاص و بی بدیل دارد. فردوسی بارها از زعفران در استعارات و تشبیه های خود بهره برده است که در ادامه بعضی از بیت‌های آن را آورده‌ایم:

در ستایش بوی خوش زعفران و تشبیه آن به گلاب و عنبر و مشک و گوهر:

بدو اندرون زعفران و گلاب

همان سالخورده می و مشک ناب

همچنین در این بیت:

فرمود تا آتش افروختند

همه عنبر و زعفران سوختند

و نیز در این بیت با مشک و گوهر:

همی گوهر و زعفران ریختند

همی مشک با می برآمیختند

و نیز در این بیت با مشک و گوهر:

بسی مشک و دینار بر ریختند

بسی زعفران و درم بیختند

زعفران در اشعار مولانا

مولانا جلال‌الدين محمد بلخي یا همان مولانا هم در اشعار خود از زعفران استفاده کرده است. در ابیات زیر بوی خوش زعفران و گوهر و گرانبها بودن آن که نشان رخ عاشقان است را مشاهده می کنید:

هان ای پسر هان ای پسر خود را ببین در من نگر

زیرا ز بوی زعفران گوینده خندان می‌رسد

و نیز در این بیت:

برآمد زعفران فرخ نشان عاشقان بر رخ

بر او بخشود و گل گفت اه که این مسکین چه زار آمد

زعفران در اشعار صائب تبریزی

صائب تبریزی این شاعر اصیل ایرانی هم  نیز در اشعار خود از زردی زعفران و نشاط و شادی زعفران بارها استفاده کرده است:

ز شوره‌زار تمنای زعفران دارد

ز من کسی که دل شادمانه می‌طلبد

و نیز در این بیت:

مرا رخی است که چون آفتاب زردخزان

هزار خنده رنگین به زعفران بزند

همچنین در این بیت:

شرم معشوقی نمیگردد حجاب خنده اش

زعفران خورده است گل از روی خندان بهار

زعفران در اشعار سعدی شیرازی 

شیخ اجل سعدی شیراز هم بارها از زعفران در شعر استفاده کرده و بقای عشق را به باقی ماندن زردی زعفران تشبیه می کند:

وین عشق تو در من آفریدستند

هرگز نرود ز زعفران زردی

زعفران در اشعار عطار نیشابوری 

عطار نیشابوری هم از شادی و نشاط موجود در زعفران بارها در اشعار خود یاد می کند:

چون نیم در سبب چرا گویم

شادی از زعفران همی‌یابم

زعفران در شعر قوامی رازی

قوامی رازی گرانمایه بودن زعفران را اینگونه تشبیه می کند:

من چه دانم که چیست قیمت تو

خر چه داند که زعفران چه بود

بیت دوم این شعر یعنی «خر چه داند قیمت زعفران» به عنوان یک ضرب المثل در ادب پارسی کاربرد دارد.

کلام آخر

همان‌طور که مشاهده کردید زعفران در شعر فارسی و ادبیات ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. زعفران نماد زردی، رنگ و روی برافروخته، گاهی ترسان و گاهی متعجب و گاهی نماد شادی و نشاط و گاهی نماد بقا و ماندگاری و گاهی نماد ارزش و گرانبها بودن و یا نادر و کمیاب بودن و موارد دیگر می باشد. خاصیت شادی آور آن برای درمان افسردگی استفاده می شود.

ممنون از اینکه با زعفران مارکت تا انتهای این مطلب همراه بودید، جهت هر گونه مشاوره یا خرید زعفران با واحد فروش فروشگاه زعفران مارکت در تماس باشید.